(SND)
SAFRANBOLU (ILBARIT KÖYÜ)
ABDÜLKADİR
ÖZER (1932-1998)(YUSUFGİL)
abdülkadir özer,baba hafız mehmet nurettin özer ve
akile özer'in oğlu olarak 1932 yılında son evlat olarak ılbarıt köyünde doğmuştur.ilkokulu
'karamanbaşı' 'akbulak' ilkokulunda 5 yıl olarak okumuştur.akbulak ilkokulu
yaklışık mahalleri iile birlikte üç köyün öğrencilerine hizmet veren 5 yıllık
bir bölge okuludur.
daha sonra,kendi anlatımı ile kendisini yatılı orta
okula yazdırır.ortaokul bittikten sonra,imtahana girerek trabzon öğretmen
okulunu kazanır.trabzon'da okumak için,hacılarobası köyünden 'agopgilden' remzi
güler ile deniz yoluyla trabzon'a ulaşırlar.onları getiren gemi trabzon
açıklarında dudur ve büyük kayıklarla yolcular karaya taşınır.şöyle
anlatır.denizde dalga vardı.karadenizliler,kayık kenara varır varmaz
atladılar,biz remzi ile birbirimize bakıyoruz.bir laz bize ula
kıvırcıklar,denizi görünce ödünüz patlıyor,atlayın düşerseniz biz sizi
kurtarırız dedeğinde son çare,kayık kıyaya yanaşınca var gücümüzle atladık.daha
sonra,okulumuzu bulduk.kayıtlarımızı yaptırdık,fakat yatağımız yorganımız
olmadığı için yaklaşık iki aya yakın,remzi arkadaşımla,bir mermerin üzerinde
geceleri uyuduk.bir ara kaçmayı düşündük,ama okumak son çaremizdi.
abdümkadir özer,trabzon öertemen okulun bitirdikten
sonra ülkemizin bazı bölgelerinde öğretmenlik yaptıktan sonra tekrar imtahana
girerek,ilköğretim müfetişi olur.en son görev yaptığı yer ise ılbarıt köyü ve
çevre köyler olur.kendisini,yanılmıyorsam 1998,eylül veya ekim ayında kayıp
ettik.ben istanbul'da olduğum için,cenaze merasimine katılamadım.istanbul'dan
döndükten sonra,safranbolu mezarlığında mezarını bulup ziyaret ettim ve
öğretmen arkadaşlarının bıraktığı çelenk solmuş halde halen duruyordu.
bana 30.mayıs.1998 yılında 'yusufgil' ailesi olarak
hazırladığı ve çoğaltarak tüm 'yusufgil' aile bireylerine verdiği,bir dosya
vermişti.yalnız burada hiç tarih kullanılmamış.sadece 30.mayıs.1998 tatamlanmış
tarihi var.kaldıki insan yaşamında tarih çok öremlidir.örneğin ozsmanlı devleti
1299 yılanda osman bey tarafından,bilecik'in söğüt ilçesinde kuruldu.cumhuriyet
29.ekim. 1923 yılanda ilan edildi.tüm bunlar önemlidir ve bir babası hafız
mehmet'in ölüm tarihini kullanmış.babam demir çelik işletmelerinden 1953
yılında emekli olduktan sonra,emekli maaşını alamadan vefat etti...
kendisine tüm bu bilgileri nasıl toparladın
dediğimde,baban satı demirsöz'den faydalandım demişti.
örneğin,benim kendisine vermiş olduğum,1987
yılında,babam satı demirsöz'le türçeleştiridiğimiz 'köy kayıt'defterinde hemen
hemen tüm tarihler mevcuttu.bunu kensine söylediğimde,o defteri benden aldılar
ve ankara'da kayıp ettiler demişti.
bu arada ılbarıt köyünün ilk resmi mualimi 'öğretmeni'
olan mehmet cemil efendi.bu dosyada yanlış anlatılmış.kadir bey olayı şöyle
anlatıyor.istanbul'da karagaşada bunalan mehmet cemil efendi,istanbul'dan
kastamonu istigametine giden bir kervanla yola çıkar ve 106 köprüsünde,kurtoğlu
değirmeninde,değirmene giden mehmet ata'nın babası yusuf efendi ile
karşılaşır.yusuf efendi onu ılbarıt köyüne getirir ve öğretmenliğe
başlar.mehmet ata,hüseyin efendi,hasan fehmi efendi ve hasan efendileri
okutarak ilerde öğretemen olmalarını sağlar.
sözü edilen kurtoğlu değirmeni,106 köprüsünde
değil,hocaköprüsündedir.106 köprüsü ılbarıt köyüne yaklaşık 45 km.dir ki buraya
bir günde gidip gelmek oldukça zor.
aslen bulgaristan,filibe'li olan mehmet cemil
efendi.1865 doğumlu olup,ılbarıt köyüne,aslen hacıalioğullarından olup,yaklaşık
15 katır ile katırcılık kervanı yapan ve 'katırcı' olarak anılan,hüseyin efendi
tarafından getirilmiştir.dolasyıla mehmet cemil efendi sadece kendisi değil,eşi
emine,kızı behice ve eşi emine'nin teyzesi,nefise hanım vardır ve mehmet cemil
efendi,yamakgilden,kör raşit olarak bilinen,raşit'in evnini güneye bakan
odasını restore ettirerek orda ikamet etmiştir.bu ev daha sonra raşit'in
damadı,mehmet ali özlü tarafından karakaşgilden mehmet avcı 'koca mehmet'e'
satılmıştır.bu vesile ile aynı zamanda bir eğitimci olan,abdülkadir özer'i
saygı ile anıyorum.aslında yazılacak çok şey var ,ama ben kısaca özetledim.
not. mehmet cemil efendi ile net bilgi...
'okur yazar sübyan muallim olan mehmet cemil
efendi,hedevandigar (bursa) nüfus idaresinden aldığı 4.mart.1313 (1897)
tarihinde aldığı teskere osmaniye mucubince (icab) ılbarıt köyü yabancı
defterine kayıt edilmiştir.'
MEHMET ATA
DOĞAN (1896-1983)(YUSUFGİL)
mehmet ata
doğan, karamehmetoğlu,sülalesinden,yusuf efendi ve hatice,hanımın oğlu olarak
1896 yılında,ılbarıt köyünde dünyaya gelmiştir.kendinden başka dört kızkardeşi
vardır.sırasıyla,sıdıka 1882,hanım 1887,emine 1889 ve fatma 1899 doğumludur.
baba yusuf
efendi, oyıllar köyün hatibi ve de katibidir.köymektebine
geldiğinde,öğrencilerine,bu gece bir oğlum oldu,ne isimi vereyim
dediğinde,öğrencilerinden fıs fıs hafız,mehmet mutlu,hocam 'ata' olsun
der.yusuf efendi,daha sonra istanbul,fatih medresesini biterecek olan,mehmet
mutlu'nun görüşü ile babası karamehmetoğlu, mehmet'i katarak,oğluna mehmet
ata,ismini koyar.
mehmet
ata,diğer arkadaşları gibi,oyıllarda ılbarıt mektebinde öğretmelik yapan,aslen
bulgaristan,filebe'li olan,mehmet cemil efendide ilkokulu bitirir.bababsı o
yıllarda,safranbolu'da yeni açılan rüştiye mektebine,kayıtını yaptırır ve
safranbolu'nun eşrafalarından birene oğlunu teslim eder.tabiiki tüm masrafları
karşılamak sureti ile...küçük bir anekdot;rüştiye mektepleri,1905
yılında,padişah abdülhamit tarafından açılır ve o yılların orta
okullarıdır.ikiye ayrılır,askeri rüştiye ve rüştiye diye...
mehmet ata,
rüştiye mektebini bitirdikten,sonra kastamonu öğretmen okuluna girer ve bu
okulu muallim olarak bitirir.diğer arkadaşları gibi,öğretmenlik yapamadan,1914
yılında patlak veren birinci dünya savaşına katılmak zorunda kalır.bu arada 17
yaşında evlenmiş ve 1914 yılında ali isimnde oğlu dünyaya gelmiştir.
mehmet
ata,birinci dünya savaşına,o yıllarda osmanlı sınırlarında olan,arapistan'da
katılır.rütbesi teğmendir ve mayetine askerler verilmiştir.bilindiği
gibi,birinci dünya savaşı,aynı zamanda emperyalist devletlerin,pazar
savaşıdır.her ne kadar avusturya perensi öldürülmüş falan densede,başta
petrolün bulunması,sanayi devriminin hat safhaya ulaşması sonucu,almanya'ya
karışı bir tutum söz konusudur.yorgun olan osmanlı,almanların yanında saf
almıştır.almanların ülkemiz üzerinden yaptığı,istanbul,bağdat demiryolu ve
ingilizlerin,yine o yıllarda açtığı süveyş kanalı başına değildir.
mehmet ata
savaşın kızıştığı dönemde,askerleri ile birlikte arap çöllerinde,ingilizlere
esir düşer.ingilizler,okumuşları ayırır,okur yazar olmayan,anadolu'nun garip
hiçbir şey bilmeyen çocuklarını ,arap çapulcularına teslim ederler.askerlerin
bir kısmı süngü ve kılıçla şehit edilirken,bir kısmıda,arap çöllerinde zehirli
su birikintilerinde boğularak şehit edilir.
tüm bunları
gören mehmet ata,ömrü bboyunca araplardan nefret eder.
daha sonra
kendisini esir alan ingilizler gemi ile hindistan ve mısır gibi,egemelikleri
altında bulundurdukları ülkeler getirirler.1918 yılında savaşın bitimi ile
esirler salıverilir.
bu zaman
zarfında,ılbarıt köyünde baş gösteren tifüs salgınında,mehmet ata,babası yusuf
efendi ve,eşi emine'yi kayıt etmiştir.ta ki köye dönünce öğrenir.geriye yaşlı
bir ana ve küçük bir evlat kalmıştır.
19.mayıs.1919'da
atatürk'ün samsun'a çıkması ve kurtuluş savaşı'nın başlaması ile
birlikte,mehmet ata,tekrar askere çağrılır.subay olarak anadolunun bazı
bölgelerinde görev alır.yaklaşık 3 yıl süren kurtuluş savaşı
,30.ağustos.1922'de sona erer ve terhis olur.bu arada,yamakgilden,hasan kızı
havva 1903 evlenir,fakat evliliği fazla sürmez.bir yıl sonra ayrılırlar.bu kez
kadıbükü köyünden,uzun yıllarz muhtarlık da yapan neşet gökmen'in kızkardeşi
fatma hanımla evlenir. (terzi-fatma) kızı lütfiye 1926 ve oğlu yusuf ziya
1928,dünyaya gelir.tabiki bu arada müracatı dolasıyla,'köy mektebinde'
öğretmenlik yapmaktadır.29.ekim.1923'de atatürk cumhuriyeti ilan etmiş ve ilk
işi cehalete maruz kalmış anadolu insanını cehaletten kurtarmak ve
eğitimdir.zaten başarılı bir öğretmen olan mehmetz ata'ya tekrar girdiği
imtahanla,1926 yılında öğretmenlik diploması tekrar verilir.bu kez cumhuriyet
öğretmeni olarak.bu diplomanın aslına uygun çekilmiş fotoğrafı;ılbarıt köyü
'müzesindedir'ayrnıca mehmet ata'ya,atatürk'ün 1926 yılında çıkarılan bir
kanunla, 'istiklal madalyası' maaşı ve madalyası verilmiştir.
mehmet ata,
cumhuriyet kurulduktan sonra ve öğretmenliğe döndükten sonra,bir kaç yıl o
yıllarda safranbolu'nun beldesi olan,eflani'nin yağlıca köyünde öğretmenlik
yaptıktan sonra,tekrar ılbarıt köyüne gelir ve 1950 yılında emekli oluncaya
kadar,köyünde kalır.
ilkönce üç
yıl olmak üzere 'köy mektebinde' çocukları okutur.1931-32 yıllarına ait elimin
altında o yıllara ait sınıf defterleri var.soyadı olmadığı için esamilerle
yazılmış öğrneciler.ben çoğunu çözdüm ve ileride nasip olursa yayınlayacam.
1934-35
yılları arasında 5 yıllık olmak üzere,karamanbaşı mevkiinde, 'akbulak ilkokulu'
açılır.okul,ılbarıt,sarıyan ve hacılarobası, yine o yıllarda hacılarobası'nın
mahallesi konumda olan geren köyü ve ovacık'ın köylerinden gelen öğrenciler bu
okuldan faydalanmışlardır.yine'akbulak ilkokuluna' ait 1934-35 ve 1942-43
yılnın öğreci defterleri var.
aslen
hacılarobası,köyünden kendisi gibi öğretmen olan hüsnü yılmaz ile
birlikte,akbulak ilkokulunda öğretmenlik yapan,mehme ata,hüsnü yılmaz'ın
bedenen biraz rahatsız olası ile yaklaık o yıllarda 150'den fazla öğrenciyi tek
başına okutur.
mehmet
ata'nın ülkeye kazandırdıkları;üç yıl ılbarıt köyü mektebinden,
mehmet
oğlu,ahmet demiralp 1907 'öğretmen-baş öğretmen'
ahmet oğlu,
şükrü kaya 1908 'öğretemen'
ömer oğlu
ibrahim ünal 1908 'öğretmen'
nuri oğlu
mustafa algan 1908 'öğretmen'
akbulak
ilkokulu;
1)ilyas oğlu
mastafa öğünç 1926 'öğretmen' 'hacılarobası'
2) mehmet
oğlu mustafa günal 1928 'öğretmen' 'ılbarıt'
3) mehmet
ata oğlu yusuf ziya doğan 'kaymakam' 'ılbarıt'
4) ibrahim
oğlu hamdi ünver 1932 'öğretmen' 'hacılarobası'
5) şaban
kızı ayşe gökmen 1932 'öğretmen' 'ılbarıt'
6) ömer kızı
hacer öztürk 1933 'öğretmen' 'ılbarıt'
7) hasan olu
yusuf çil 1933 'albay' 'hacılarobası'
8) mehmet
oğlu ismail coşkun 1933 'öğretmen' 'hacılarobası'
9) nuri oğlu
mehmet ali san 1933 'öretmen' hacılarobası-sallar mah.'
emeklilikten
sonra,1965 yılı sonbaharına kadar ılbarıt köyünde yaşayan mehmet ata,daha sonra
safranbolu'ya taşınır.ilkönce kira daha sonra kendine özgü bir ev satın alır ve
1983 yılında vefat eder.mezarı safranbolu mezarlığındadır.kendisini saygı ile
anıyorum.
